زمانی که نام دلار و درآمد دلاری به گوش می‌رسد، یکی از چیزهایی که بسیاری از افراد به‌شکل ناخودآگاه به آن فکر می‌کنند، فارکس است! بازار معاملات جهانی (Foreign Exchange) که با نام مخفف فارکس شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین بازار مالی جهان است که حجم عظیم و غیر قابل باوری از سرمایه در آن به‌شکل روزانه جابه جا می‌شود. تشکیل چنین بستر بزرگ و کم‌نظیری بدون شک یک‌شبه امکان‌پذیر نیست و مجموعه‌ای اتفاقات در نهایت منجر به ایجاد چنین بازاری شده. این اتفاقات در یک نگاه سریع عبارت‌اند از:
- ایجاد استاندارد طلا در جامعه جهانی
- اجرایی شدن قرارداد برتن وودز
- ورود کشورها به نظام پولی نرخ ارز شناور
- امضای توافق پلازا
- امضای پیمان ماستریخت
- ایجاد ارز یورو
- شروع معاملات آنلاین
اگر قصد فعالیت در بازار فارکس را دارید اجباری به دانستن تاریخچه آن نیست؛ اما دانستن این تاریخچه نیز خالی از لطف نیست و در میان این همه مفاهیم تخصصی بازار فارکس، می‌توانید با خواندن تاریخچه این بازار که در ادامه بررسی کرده‌ایم، قدری به ذهن خود استراحت بدهید.
بازارهای مالی از کجا شروع شدند؟
همانطور که در ابتدا گفته شد، فارکس بزرگ‌ترین بازار مالی جهان است اما باید بدانید که اولین نیست! درواقع فارکس را می‌توان حاصل صدها و شاید هم هزاران سال فعالیت‌های مالی انسان به شیوه‌های گوناگون دانست که امروزه سازمان مشخصی پیدا کرده و به لطف تکنولوژی در اختیار تمام مردم جهان قرار گرفته. بنابراین، بهتر است پیش از بررسی بازار فارکس، قدری درباره پول و بازارهای مالی صحبت کنیم.
اولین فعالیت‌های مالی بشر به مبادلات کالابه‌کالا باز می‌گردد که همه ما در مدارس در مورد آن خوانده‌ایم. بعد از مشکلاتی که این سیستم به وجود آورد، انسان‌ها به استفاده از یک مبنای جدید برای معاملات خود روی آوردند که آن ضرب سکه‌ها و استفاده از سکه برای خرید و فروش بود. استفاده از پول آزادی عمل بیشتری را به انسان‌ها می‌داد. زمانی که افراد پول کافی برای تهیه مایحتاج خود را داشتند، به خرید و فروش چیزهایی روی آوردند که به آنها نیاز اساسی نداشتند و صرفا به جهت کسب سود این کار را انجام می‌دادند. همین فرایند اولین پایه‌های بازارهای مالی را در دوران باستان شکل داد اما به هر جهت، تا پیش از انقلاب‌های صنعتی، هیچ نشانه‌ای از یک بازار سازمان یافته برای خرید و فروش دارایی‌ها وجود ندارد.
ظهور واژه‌ای به نام سهام، به انقلاب‌های صنعتی، خصوصا در کشور بریتانیا باز می‌گردد. زمانی که اروپا به رهبری بریتانیا وارد دنیای مدرن شد، دولت‌های اروپایی پروژه‌هایی را شروع کردند که برای اتمام آنها پول کافی نداشتند. همین مشکل باعث شد تا دولت‌مردان اروپایی به‌جای اینکه دارایی‌های دولت را بیش از اندازه خرج کنند، مردم را در پروژه‌های‌شان شریک کنند. این کار برای اولین بار در صنعت کشتی‌سازی و توسط کمپانی هند شرقی هلند و بریتانیا صورت گرفت. این شرکت‌ها برای اینکه بتوانند هزینه‌های سرسام‌آور ساخت کشتی و سفرهای خود را تامین کنند، اولین فرمت‌های سهام را ایجاد کرده و به مردم عادی فروختند. در همین برهه از تاریخ بودن که قوانین پایه‌ای و اصلی بازارهای مالی نیز شکل گرفتند؛ به‌عنوان مثال اینکه سهام‌داران در سود و زیان شریک هستند.
اولین بازار بورس جهان در کجا شکل گرفت؟
گرچه که برخی کمپانی‌ها مانند هند شرقی هلند و بریتانیا، ماسکووی و برخی موارد دیگر برای اولین بار در تاریخ به فروختن سهام روی آوردند، اما این فضا باز هم با یک بازار سازمان‌یافته برای خرید و فروش سهام فاصله داشت. اولین بازار بورس جهان که قانونمند و سازمان یافته بود، در آمستردام هلند و در اوایل قرن هفدهم میلادی تشکیل شد و می‌توان این بازار را نقطه عطفی در تاریخچه فارکس و تمامی بازارهای مالی دیگر جهان دانست! در آن زمان، هلند یکی از فعال‌ترین و قدرتمندترین اقتصادهای جهان بود و زمانی که این بازار سهام فعالیت خود را شروع کرد، کمپانی هند شرقی هلند توانست سهام بیشتری را وارد بازار کرده و فعالیت خود را گسترده‌تر کند که حاصل آن بزرگ‌تر شدن کمپانی بود. این شرایط باعث شد تا شرکت‌های بیشتری برای ارائه سهام خود در بازار سهام آمستردام علاقه نشان دهند. این بازار توانست اقتصاد هلند را بسیار قدرتمند‌تر از قبل کند و دولت بریتانیا با مشاهده این شرایط، در سال 1801 میلادی، به‌شکل رسمی بورس لندن را تاسیس کرد که همین امروز نیز یکی از برترین بازارهای مالی در جهان است.
سومین کشوری که در این مسابقه کار خود را شروع کرد، ایالات متحده آمریکا بود. اولین بازار سهام آمریکا که به نام بورس نیویورک نیز شناخت می‌شود امروزه بزرگ‌ترین بازار بورس در جهان است و همچنین نقش بسیار مهمی هم در بازار فارکس دارد.
تاریخچه بازار فارکس
تا به اینجا تاریخچه بازارهای مالی را بررسی کردیم که از اولین فعالیت‌های مالی بشر و ضرب سکه تا تاسیس اولین بازار تشکیل بورس نیویورک در سال 1817 را شامل می‌شد اما تمام این مراحل تنها بخشی از ماجرا بودند و تفکر ایجاد بازاری به بزرگی فارکس در واقع از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. تشکیل بازار فارکس یک تصمیم ناگهانی نبود و برای اینکه بزرگ‌ترین بازار مالی جهان تاسیس شود، فعالیت‌های مختلفی صورت گرفت که در ادامه تمام موارد را بررسی کرده‌ایم.
ایجاد نظام مدیریت پولی برتون وودز
بزرگ‌ترین اتفاق اقتصادی بین‌المللی در تاریخ بشر را می‌توان ایجاد نظام مدیریت پولی برتون وودز در نظر گرفت! این اتفاق در اواخر جنگ جهانی دوم رخ داد و درست در همان زمان بود که سلطه دلار بر بازار جهانی ایجاد شد. سه کشور اصلی که رهبران این جریان بودند، یعنی آمریکا، بریتانیا و فرانسه در منطقه برتون وودز آمریکا جمع شدند و برای ایجاد یک نظام پولی جدید در جهان به توافقاتی رسیدند. به‌شکل کلی، می‌توان هدف این کنفرانس را ایجاد یک بستر یکپارچه و ایمن برای فعالیت‌های اقتصادی در نظر گرفت که در آن، کل بازار به یک ارزش خاص یعنی دلار آمریکا که تا آن زمان یک ارز شکست‌خورده بود دانست. دلیل انتخاب آمریکا و دلار این بود که آمریکا تقریبا هیچ آسیبی از جنگ جهانی دوم ندیده بود و توانایی انجام فعالیت‌های اقتصادی در ابعاد کلان را داشت در حالی که کشورهای اروپایی و حتی اتحاد جماهیر شوروی به‌قدری از جنگ آسیب دیده بودن که تا سال‌ها باید تمامی فعالیت‌های اقتصادی خود را برای رفع مشکلات و خرابی‌های ایجاد شده از جنگ به‌کار می‌گرفتند.
در سیستم ایجاد شده توافق شد تا سایر کشورها ارزش ارز خود را به ارزش دلار متصل کنند و پشتوانه دلار هم طلا در نظر گرفته شد چراکه آمریکا در آن زمان بزرگ‌ترین ذخایر طلا را در کل جهان در اختیار داشت و با توجه به این امر، کشورها می‌توانستند هر زمان که خواستند دلار را با طلا معاوضه کنند.
جایگزینی نظام ارز شناور
نظام مدیریت پولی برتون وودز برای چند سال توانست به‌شکل موفقیت‌آمیز عمل کند اما یک مشکل در این سیستم وجود داشت. همانطور که گفته شد، کشورهای اروپایی در جنگ جهانی دوم تقریبا با خاک یک‌سان شده بودند و برای اینکه بتوانند خود را بازسازی کنند، نیاز به اخذ وام‌های کلان از ثروتمند‌ترین کشور وقت یعنی آمریکا داشتند. این شرایط باعث شد تا آمریکا در تامین طلا برای چاپ و عرضه این حجم از دلار به مشکل بر بخورد و عملا طرح برتون وودز شکست خورد. با توجه به این موضوع، در سال 1971، رئیس جمهور وقت یعنی ریچارد نیکسون، سیستم جدیدی به نام اسمیتسونیان را به وجود آورد. در آن زمان ارز دلار در مقابل طلا برابر بود با 38 دلار در مقابل هر اونس طلا و طبق توافقنامه، ارزهای دیگر می‌توانستند 2.25 درصد در مقابل طلا نوسان داشته باشند.
در این ببین، کشورهای اروپایی تلاش کردند تا وابستگی خود را به ارز دلار کاهش دهند و از این رو، کشورهای آلمان غربی، فرانسه، ایتالیا، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ با همکاری یکدیگر در سال 1972 ارز مشترکی را راه‌اندازی کردند که البته فعالیت موفقی نبود و در نهایت با شکست مواجه شد.
بعد از همه این کش و قوس‌ها، در سال 1973 میلادی، نظام پولی نرخ ارز شناور رسمی شد. در این نظام پولی، نرخ ارز توسط ساز و کار عرضه و تقاضا در بازار ارز بین‌المللی تعیین شده و بانک مرکز در مدیریت ارز مداخله مستقیم نمی‌کند. همچنین طلا از پشتوانگی دلار حذف شده و نرخ ارز نیز بر اساس فاکتور‌هایی مانند نرخ بهره، نرخ تورم، وضعیت سیاسی – اقتصادی و حتی اتفاقات ژئوپلیتیکی دچار تغییر می‌شود.
شروع کار رسمی بازار فارکس
با مطالعه تاریخچه فارکس می‌توان فهمید که این بازار همیشه یک بستر بزرگ و جهانی نبوده و حداقل پیش از ظهور دنیای دیجیتال و بازارهای آنلاین، فعالیت این بازار بسیار محدودتر از امروز بوده. بازار فارکس فعالیت خود را 1973 شروع کرد در شرایطی که دولت‌ها هیچ دخالتی در کنترل نرخ ارزها نمی‌کردند. در سال‌های بعدی نیز کامپیوترها کم کم وارد بازار شدند اما نه به اندازه‌ای که در اختیار همه قرار داشته باشند و تا زمان شروع عصر دیجیتال، معمولا فعالیت در بازار فارکس از طریق تلفن و یا مراجعه حضوری به بروکرها صورت می‌گرفت.
ایجاد توافقنامه پلازا
نظام نرخ ارز شناور یک نظام بسیار موفق، البته برای ارز دلار بود و باعث شد که ارز دلار به‌شکل غیرمنتظره‌ای افزایش پیدا کند. جالب است بدانید که در علم اقتصاد، کشورهایی که صنعتی هستند و فعالیت‌های اقتصادی زیادی دارند، نباید پول ملی‌شان در مقابل ارزهای دیگر خیلی ارزشمند باشد چراکه در این شرایط، صادرکنندگان با مشکل مواجه شده و عملا کشور دچار رکود اقتصادی می‌شود. این شرایط باعث شده بود تا کارخانه‌ها در آمریکا تعطیل شوند و کشور مجددا گرفتار رکود اقتصادی شود.
برای رفع این مشکل، در سال 1985، گروه جی 5 (G5)، که متشکل از کشورهای آمریکا، آلمان غربی، فرانسه، بریتانیا و ژاپن بود نمایندگان خود را برای تشکیل یک جلسه اضطراری به هتل پلازای نیویورک فرستادند. این جلسه حواشی زیادی داشت و اتفاقات زیادی در آن افتاد اما در نهایت باعث شد تا قیمت دلار با کاهش شدیدی مواجه شده و مشکل ایجاد شده تقریبا به‌شکل کامل رفع شود و اقتصاد آمریکا رونقی دوباره بگیرد.
شکل‌گیری یورو
بعد از جنگ جهانی دوم، اروپا به‌دنبال راه حلی گشت تا مناقشات همیشگی کشورهای اروپایی را یکبار برای همیشه تمام کند. فعالیت‌های زیادی شکل گرفت اما یکی از این فعالیت‌ها به نام پیمان ماستریخت (Treaty Maastricht) بیشترین تاثیر را داشت. در جریان این توافق، اتحادیه اروپا شکل گرفت و چندی بعد نیز این اتحادیه ارز رسمی خود را با نام یورو ایجاد کرد که مزایای زیادی برای اروپایی‌ها خصوصا در بازپرداخت بدهی‌های خود به آمریکا داشت.
ظهور بازارهای آنلاین
دنیای دیجیتال همه چیز را تغییر داد به گونه‌ای که تمدن بشری وارد عصر جدیدی شد. بیشترین تاثیر دنیای دیجیتال روی فعالیت‌های اقتصادی بود و باعث شد تا پول افراد با استفاده از اینترنت بتوانند در هزاران کیلومتر دور‌تر از محل حضور خود، فعالیت اقتصادی انجام دهند و سود حاصل از آن را نیز به سرعت دریافت کنند. تا پیش از ظهور دنیای دیجیتال، فعالان بازارهای مالی برای انجام کوچک‌ترین فعالیت‌ها حتی استعالام روزانه نرخ ارز، نیاز به تماس تلفنی با بروکرها و یا حضور در مراکز معاملاتی بودند اما با استفاده از اینترنت و کامپیوتر می‌توانستند این کار را تنها با چند کلیک انجام دهند. چنین بستری باعث شد تا حتی ارزهای منزوی و ناشناخته در جهان نیز قابل معامله شوند و بازارهای مختلفی خصوصا در شرق آسیا نیز رونق بگیرند.
با رشد اینترنت بازار فارکس نیز رشد کرد و نه‌تنها ابعاد آن بزرگ‌تر شد، بلکه دارایی‌های قابل معامله در آن نیز بیشتر شدند. اینکه فارکس دقیقا چگونه به وجود آمد مشخص نیست چرا که فارکس یک جامعه غیر متمرکز است یعنی توسط هیچ نهادی و کشوری ایجاد نشده و کنترل نمی‌شود بلکه این معامله‌گران و فعالان بازار هستند که فارکس را به وجود آورده، آن را توسعه داده و از آن محافظت می‌کنند. به‌عبارت دیگر یک خرد جمعی در بازار فارکس بر قرار است که این بازار را هر روز بهتر و غنی‌تر از دیروز می‌کند.
بازار فارکس در امروز
اکنون که این نوشته را مطالعه می‌کنید، بازار فارکس میلیون‌ها کاربر از سراسر دنیا دارد که بدون نظارت هیچ دولت یا ارگانی و همانطور که گفته شد، با خرد جمعی خود و بر اساس اصل منافع مشترک با یکدیگر در یک بستر سالم و ایمن معامله می‌کنند. البته که در این فضا نیز مانند هر فضای اقتصادی دیگری فساد و جرائم مالی وجود دارد اما با حضور بروکرهای معتبر و ایمن نظیر بروکر FX24 و بسیاری موارد دیگر، میزان این جرائم به حداقل خود رسیده.
امروزه انی بازار یکی از بهترین بستر‌ها برای کسب درآمد دلاری است، البته به‌شرطی که به‌خوبی آموزش دیده باشید و از استراتژی‌های درست بهره ببرید. همچنین امروزه فعالیت در بازار فارکس کار بسیار ساده‌ای است و اگر امروز تصمیم به فعالیت بگیرید، می‌توانید بدون مراجعه حضوری به جایی، تنها با چند کلیک ثبت نام کرده و در کم‌تر از یک هفته فعالیت خود را شروع کنید.
کلام آخر
فعالیت‌های مالی از اولین روزهای شکل‌گیری تمدن بشری از مهم‌ترین دغدغه‌های انسان بوده و همواره افراد سعی داشتند تا با بهره‌گیری از روش هایی، بهره وری فعالیت‌های اقتصادی خود را بالاتر ببرند تا ثروت ایجاد شود. این تمایل منجر به انجام فعالیت‌های مختلفی در تاریخ بشر، خصوصا از بعد از انقلاب صنعتی اول شد که نتیجه آن امروز ایجاد بازارهای مالی بزرگ نظیر فارکس است و ما در این نوشته کوشیدیم تا تاریخچه فارکس را به‌شکل کامل و با جزئیات بررسی کنیم و امید است که مطالب مذکور برای شما مفید بوده باشند.
